مبانی رنگ در گرافیک

منتشر شده در 95/11/24

مبانی رنگ

کلیه رنگهای طیف را کنار هم قرار داد، بگونه ای که ترکیبی زیبا و هارمونیک خلق کند. رنگهای مشابه به دلیل وجه اشتراکی که در یک رنگ دارند از گونه ای هماهنگی ذاتی برخوردارند. اصول هماهنگی بطوری وسیع مورد بررسی قرار گرفته شده است حاصل این بررسی ها رنگ را چنین بیان می کند:

هماهنگی در رنگ یعنی آفرینش یک ترکیب رنگی منظم، سازگار و دلنشین با استفاده درست و بجا از تفاوتهای رنگ. به عبارتی دیگر هماهنگی باید دارای 4 خصوصیت باشد. دلنشینی، سازگاری با موضوع، وحدت ‍و تنوع  این هماهنگی لازمه ایجاد محیطی است که یک طراح گرافیک محیطی مانند یک شاعر و نویسنده احساسات و تفکرات خود را هم در راستای اهداف تجاری و هم در جهت نزدیکی بیشتر به مفهوم هنر، بیان کند.

منابع رنگ:

منابع رنگ را به دو قسمت زیر می توان تقسیم بندی کرد:

1ـ رنگ منبع نور

2ـرنگ سوژه (شیء)

رنگ منبع نور رنگ منبع نور توسعه یافته به وسیلة یک منبع نوری می باشد. خورشید، چراغ الکتریکی، نور آتش یا روشنائی حاصله از هر منبع خود یک رنگ منبع نور محسوب می شود. رنگ سوژه (شیء) وقتی نور سفید به یک شی می تابد، یا منعکس می شود یا جذب می گردد، و یا از آن عبور می کند بنابراین نور منعکس شده و تاثیر آن در چشم انسان رنگ سوژه را نمایان می سازد.

به عبارت دیگر رنگهای متشکله از یک نور سفید خواص جذب متفاوتی دارند. رنگ منبع نور در عین حال می تواند رنگ سوژه نیز باشد. جسم سیاه رنگ تقریباً نورهایی را که به سطح می رسد برخلاف جسم سفید جذب می کند. در واقع ما هیچگاه نمی توانیم رنگهای خالص را ببینیم همچنین نمی توانیم سفید یا سیاه را مشاهده کنیم در واقع ما انواع سیاه و سفید را می بینیم مانند سیاه زغالی، سیاه آبی، سفید تخم مرغی، سفید شیری و به همین ترتیب....

ویژگی های رنگ:

برای شناخت و درک بیشتر رنگها و کاربرد صحیح آنها در آفرینش آثار هنری باید به چهار جنبه با ویژگی رنگ توجه کامل داشت.

این ویژگی ها عبارتند از:

1ـ نام رنگ (hue) 2ـ ارزش رنگ (Value) (تاریکی ـ روشنی) 3ـ خلوص یا اشباع رنگ (intensity) 4ـ نوع رنگ یا کروما (chroma) 1ـ نام رنگ: در ابتدا که انسان تنها رنگهای اصلی را می شناخت، مشکلی برای نامگذاری وجود نداشت. اما با مرور زمان و با افزایش شناخت انسان دربارة رنگهای ترکیبی باید روشی برای نامگذاری مناسب پیدا می کرد. روشهای گوناگونی پیشنهاد شد. به طور مثال به هر رنگی شماره ای می دادند که میزان روشنائی و درجه اشباع آن را مشخص می نمود و روش دیگر، نسبت دادن رنگها به نمونه هایی از آنها که در طبیعت وجود داشت مانند آبی لاجوردی و مانند قرمز، آبی، زرد و... 2ـ ارزش (تاریکی ـ روشنی) رنگ: درجة تاریکی و روشنی رنگها را ارزش رنگی آنها می نامیم مثلاً رنگ زرد از رنگ بنفش روشن تر و یا قرمز از زرد تاریک تر به نظر می رسد. در اینجا باید تاکید کنیم که تاریکی و روشنی رنگ، هیچ تاثیری در درخشندگی آن ندارد. (تاریکی و روشنی همیشه ثابت است سواری آنکه رنگ در آن با چه درخششی جلوه کند سفید روشن تر سیاه تیره ترین رنگها هستند از اضافه کردن سیاه و سفید درجات مختلفی از خاکستری تیره به دست می آید چنانچه به رنگ مشخصی مقداری سیاه یا سفید اضافه کنیم برحسب مقدار اضافه شده درجات مختلفی از ارزشهای رنگی آن رنگ بخصوص به وجود می آید. 3ـ خلوص یا اشباع رنگ: نهایت خالص بودن رنگ را خلوص یا اشباع رنگ می نامیم مثلاً قرمز خالص در مقایسه با قـرمـز روشـن که با سفید ترکیب شده باشد، دارای خلوص یا اشباع رنگی است.

ترکیـب خاکستـری، سیـاه و سفیـد و رنـگ مکمل با رنگ خالص، باعث کاهش خلوص رنگ می گردد. (اصطلاحاَ به حالت ناخالصی در رنگها، لفظ چرک اطلاق می گردد. رنگهای چرک در مقایسه با رنگ اشباع شده یا ناخالص درخشش و وضوح بسیار کمتری هستند. رنگهای اشباع شده بسیار ساده و جذابند. این نوع رنگها بیشتر مورد توجه کودکان قرار می گیرند و نیز در هنرهای بوی اقوام مختلف دیده می شود. هر چه درجة خلوص رنگ بالاتر باشد، حامل بار عاطفی بیشتر و تندتری است و هرچه از میزان اشباع بودن آن بکاهیم که در نهایت به یک اثر غیررنگی سیاه و سفید می رسیم، بار عاطفی رنگ را ملایم تر و آرامتر بیان کرده ایم. 4ـ نوع رنگ یا کروما Chroma: تعداد رنگها از لحاظ نوع، از صدها مورد نیز تجاوز می کند. رنگهای مربوط به یک گروه یا خانواده دارای خواص مشابهی هستند.

در میان رنگها بیشمار، سه رنگ را به عنوان رنگ اصلی می توان معرفی کرد: زرد، قرمز، آبی. هر یک از رنگهای اصلی دارای خصوصیات ویژه ای هستند. زرد، رنگی است که بیش از همه به نور و گرما نزدیک است.

تحرک و حالت عاطفی، بیش از همه در رنگ قرمز مشاهده می شود و بالاخره آبی دارای حالتی ملایم و بی حرکت است. در یک اثر بصری به نظر می رسد که رنگ قرمز و زرد حالت انبساط و گسترش دارند، حال آنکه آبی حالت انقباض و سکون دارد. علت برجسته به نظر رسیدن رنگ زرد و قرمز در زمینه یک اثر فرورفته وعمق دار جلوه کردن آبی، نتیجة همان خصوصیات ذکر شده است حال اگر رنگ قرمز را با آبی مخلوط کنیم از حالت تحرک آن کاسته می شود و زرد نیز در ترکیب با آبی ملایم می گردد و مخلوط کردن زرد با قرمز به حرارت و تحرک آن می افزاید. رنگهای اصلی را اصطلاحاً رنگهای اولیه می نامند. حدفاصل بین هر دو رنگ اصلی را رنگ ثانوی می نامند. فیزیک رنگ: نور سفید خورشید منشأ تمامی رنگهای موجود در طبیعت است که از تجزیة آن هفت رنگ ایجاد می گردد که مجموع آنها را طیف خورشید می نامند.

رنگهای طیف به ترتیب عبارتند از:

قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی، نیلی و بنفش که ترکیب آنها با یکدیگر به طور متعادل نور سفید ایجاد می کند. هیچ چیز در جهان ذاتاًٍ رنگی نیست بلکه نور باعث ایجاد رنگ در اشیاء است. بـه این ترتیـب که وقتـی نور به جسم می تابد، جسم متناسب با ویژگی های خود ضمن جذب تمام رنگهای طیـف، یـک رنـگ را منعکس می کند و ما جسم را با آن رنگ شناسائی می کنیم. در سال1801 میلادی توماس یونگ دانشمند انگلیسی متوجه گردید که بافت های حساسی در شبکیة چشم وجود دارند و هر بافت، از سه قسمت تشکیل شده و هر کدام از آنها نسبت به طول موجهای ویژه ای تحریک می شوند که با طول موجهای سه رنگ قرمز و سبز و بنفش مطابقت دارد. او معتقد بود که احساس سایر رنگها از این سه رنگ سرچشمه می گیرد. یعنی چشم ما سه رنگ اصلی زرد و آبی و قرمز را مخلوط می کند تا تمامی رنگها را تشخیص دهد. در گذشته عادی ترین باور، این بود که درک نور نتیجه تحریک مستقیم و واکنش گیرنده‌های رنگ چشم به قرمز سبز یا آبی است که به طور انفرادی از سطح اجسام به چشم می رسد. امروزه این تئوری مطرح می شود که درک رنگ بستگی به نوری دارد که از یک سطح خاص به چشم می رسد که ترکیبی از نور انعکاسی سطوح محیطی است. کاربرد رنگ ها: رنگها اغلب برای مقاصدی غیر از دکوراسیون و طراحی استفاده می شوند. برای مثال رنگهای روشن در بزرگراهها برای علامت ها و نشانه ها و همچنین به وسیلة بعضی از بخشهای آتش نشانی برای ماشین های مخصوصی، استفاده می شوند. رنگ نارنجی روشن در مقاصد فراوانی مانند جلیقه های نجات، لوازم شکار و شب نماهای دوچرخه ها استفاده می شود. این رنگ اجازه می دهد که مردم به سرعت آن را ببیند به گفته کتاب Color in interior design and Architecture در موسسات تحصیلی، اغلب رنگها معانی خاصی دارند؛ مثلاً مقاطع تحصیلی را با رنگهای خاصی نشان دهند که تاثیر شخصی و رفتاری آن انکارناپذیر است. به طور مثال قرمز رنگ مناسبی برای سرعت بخشیدن به مشتریان یک رستوران می باشد و رنگ سبز رنگ آرامش بخشی برای آرام کردن شاگردان پرانرژی یک مدرسه است.

به طور مرسوم از رنگ سبز تیره برای دیواره های مدارس استفاده می شود که به مراتب بهتر از رنگهای گرم و درخشان می باشد. زیر میزان توجه دانش آموزان را افزایش می دهد و قرمز محرک و فعالیت آنهاست بهترین رنگها، برای استفاده در بیمارستان ها، رنگهای گرم خنثی و رنگ سبز روشن است. سبز، بهترین رنگ برای اتاق جراحی می باشد به این دلیل که مکمل رنگ قرمز است و اثرات رنگ ناشی از خون و بافت را خنثی می کند. فضای عمومی در یک بیمارستان اغلب از رنگ نارنجی یا قرمز بهره می برد تا به شادابی محیط کمک کند.

رنگ بعضی از قسمتهای بیمارستان نیز می تواند آبی باشد وقتی دیوارها آبی باشند، محیط توسعه داده شده و سکون و آرامش را القاء می کند. رنگ سفید، هیچ کاربرد درمانی ندارد، اما نشان دهندة مفهوم استریل بودن و پاکی است و به همین خاطر اکثراً در بخشهای درمانی استفاده می شود.

رنگ های آبی، قهوه ای، سبز و رنگهای خاکستری دارای تاثیر تسکین دهنده هستند که معمولاً در محیط زندانها استفاده می شوند و برعکس باید از استفاده رنگهای قرمز و نارنجی که باعث افزایش هیجانات می شود در این اماکن اجتناب کرد. در رستورانها از رنگهایی استفاده می شود که خوشایند ذهنیت انسانی باشند، یک انتخاب مناسب می تواند نورهای صورتی رنگی باشد که بر روی رنگهای خنثی می تابد. با استفاده از رنگ قرمز که تحریک کننده است، سرعت خوردن را می توان افزایش داد و برعکس باید از رنگ آبی به علت بد منظره کردن گوشت قرمز اجتناب کرد. 
نوشته  بهارک نژاد مبشر 
گرافیک : رنگ شناسی و مبانی شناخت روابط رنگها

1-ماهیت رنگ :

هررنگ محصول بازتاب محدوده ای از طیف نور سفید به چشم ماست.

بطور مثال : همه رنگهای طیف نور سفید پس از تابیدن به گل سرخ جذب می شوند بجز رنگ قرمز که به سوی چشم ما منعکس می شود.

شاید بارها از اندیشیدن به تنوع بیکران رنگها در طبیعت شگفت زده شده باشید. اما بیشتر شگفت زده خواهید شد اگر بدانید منشا این همه رنگ تنها سه رنگ هستند.

سعی می کنیم در تئوری زیر به سادگی هر چه بیشتر این مسئله را برای شما حل کنیم . این تئوری علاوه براینکه راز و رمز رنگها را برای شما خواهد گشود. به شما کمک خواهد کرد که برای خلق آثارتان راحت تر رنگ مورد نظرتان را بیابید.

سه رنگ اصلی :

ترکیب رنگهای اصلی :

( زرد + قرمز = نارنجی ) ( زرد + آبی = سبز) ( آبی + قرمز = بنفش)

سه رنگ ثانویه:

این شش رنگ را همراه با درجات مابین آن رنگهای ناب یا زنده می نامیم.

تنهاراه بدست آوردن محصول جدید از این مجموعه ترکیب رنگهایی است که در این طیف با هم برخوردی ندارند.این سه ترکیب را رنگهای مکمل می نامند که شامل سه مورد زیر خواهد بود.

نکته: قبل ترکیب این سه رنگ باید بدانیم که محصول ترکیب سه رنگ اصلی سیاه یا خاکستری است. پس زرد + قرمز + آبی = سیاه (خاکستری)

1- نارنجی + آبی = (زرد + قرمز) + آبی = سیاه (خاکستری)

2- بنفش + زرد = (آبی + قرمز) + زرد = سیاه (خاکستری)

3- سبز + قرمز = (آبی + زرد) + قرمز = سیاه (خاکستری)

بنا بر این متوجه می شویم که محصول این سه ترکیب چیزی جز خاکستری نیست .

اما تنها در صورتی که این ترکیب ها در تناسب علمی خاص خود ترکیب شوند نتیجه اینچنین خواهد بود و در غیر اینصورت خاکستری بدست آمده به یکی از رنگهای ناب متمایل خواهد بود . مثال زیر را ببینید :

درنتیجه محدوده رنگهای خنثی خود شامل طیف وسیع و متنوعی خواهد بود. کلیه رنگهای خنثی بعلاوه رنگهای ناب مجموعه ای را تشکیل می دهد که اگر برای هرکدام درجات تیرگی و روشنی را هم در نظر بگیریم کلیه رنگهای موجود در طبیعت را شامل خواهد شد.

 

حال که ارتباط را دانستید. می توانید براحتی رنگ مورد نظر خود را هنگام کار بیابید یا ترکیب کرده وبسازید . در حیطه رنگهای ناب مشکل چندانی وجود ندارد. وشما به راحتی آنرا در طیف رنگهای ناب پیدا خواهید کرد.

اما اکثر رنگهای طبیعی شامل مجموعه رنگهای خنثی می شوند . و هرچه از خلوصشان کاسته شود یافتن مکان آنها در طیف رنگ مشکلتر خواهد بود. برای شروع حدس بزنید رنگی را که می بینید به کدام قسمت از طیف رنگهای ناب تعلق دارد .سپس آنرا با رنگ مکملش یا یک خاکستری * ترکیب کنید .وسپس برای رسیدن به درجه روشنایی مطلوب آنرا با سفید ترکیب کنید ** و این کار را تا رسیدن به رنگ مورد نظر ادامه دهید.

به مثالهای زیر توجه کنید:

*رنگ خاکستری طبق آنچه در متن درس عنوان کردیم خاصیت سه رنگ اصلی را در خود دارد. ودر نتیجه با هر رنگی که ترکیب شود نقش رنگ مکمل را ایفا می کند و رنگ مورد نظر را خنثی می کند.

مثلا: خاکستری + آبی = (آبی + قرمز + زرد ) + آبی = ( قرمز + زرد) + آبی= نارنجی+ آبی = آبی خاکستری

** در ابزار مختلف نقاشی گاهی شفافیت ودرخشش نقش رنگ سفید را بازی می کند مثلا در آبرنگ بجای افزودن رنگ سفید تنها آنرا با آب بیشتر ترکیب می کنیم . تا لایه شفاف تری را ایجاد کند.
 نوشته شده توسط بهارک نژاد مبشر

مبانی رنگ شناسی

دنیای پیرامون ما از دو عنصر فرم (شکل) و رنگ تشکیل شده است .

تاثیر رنگ در زندگی انسان به قدری است که حتی تصور زندگی بدون رنگ ناممکن است . رنگ پدیده و موهبت شگفت انگیز و شکوهمند هستی است و به زندگی انسان احساس و اشتیاق می بخشد .

رنگ به فرم کمال می بخشد و به آن جان می دهد. فیزیکدانی بنام یونگ - رنگ های موجود در نور را با ترکیب کرد و به نور سفید رسید .

یونگ پی برد با ترکیب سه رنگ : آبی - قرمز - سبز نیز می توان به رنگ سفید رسید.

از سوی دیگر با ترکیب این سه نگ به صورت دو به دو سه رنگ دیگر نیز به دست می آید که عبارتند از : قرمز (ماژنتا) آبی (سایان) و زرد .یونگ مشخص کرد که رنگ های اصلی یا رنگ های اولیه طیف و نیز رنگ های درجه دوم یا ثانویه چه رنگ هایی هستند.

هر جا نور وجود دارد رنگ نیز هم هست .و با وجود نور است که رنگ نمود پیدا می کند.و می تواند حضور داشته باشد .از این رو باید گفت که : رنگ همان نور ونور نیز همان رنگ است .

تمامی اشیا این خاصیت را دارند که وقتی در برابر نور قرار می گیرند بخشی یا تمامی آن را منعکس می کند . این پدیدار سبب پیدایش رنگ اجسام می شود .

رنگ ها دارای طول موجهای مختلف بلند و کوتاه هستند . چشم انسان می تواند طول موجهای نوری بین ۴۰۰ تا ۷۰۰ میلی میکرون را دریافت کند .از این رو رنگ هایی که انسان می بیند در محدوده ی طول موجها قرار دارد.(m (

رنگ قرمز دارای بلندترین طول موج یعنی حدود ۷۰۰ متر و بنفش دارای کوتاه ترین طول موج با حدود ۴۰۰ متر است .

چرخه دوازده گانه رنگ ها :

رنگ های اصلی عبارتند از : قرمز - آبی - زرد

حاصل ترکیب رنگ های اصلی به صورت دو به دو شامل رنگهای ثانویه یا درجه دو می شود که عبارتند از :

قرمز + آبی = بنفش

قرمز + زرد = نارنجی

آبی + زرد = سبز

رنگ های دسته سوم یا ثالثه ( شش رنگ در دایره رنگ هستند) که هر کدام حاصل ترکیب یک رنگ اصلی با یک رنگ فرعی است.

ترکیب افزایش یا کاهشی نورها :

به نوع ترکیب نور های رنگی که حاصل ترکیب آنها نور روشنتری خواهد بود ترکیب افزایشی می گویند. ( دو رنگ مکمل نوری وقتی با هم ترکیب می شوند رنگ سفید به دست می آید .

ترکیب افزایشی یا کاهشی رنگ ها :

در دنیای مواد رنگی برعکس رنگهای نوری حاصل ترکیب رنگ ها رنگ تیره تر است .

خصوصیت رنگ ها:

hue ته رنگ یا فام یا هیو-۱

Value- روشنی یا درخشندگی۲

chroma- شدت یا خلوص۳

منظور از فام یا ته رنگ همان خصوصیت و کیفیت رنگین بودن رنگ است . ( مانند زرد - سبز-قرمز - آبی و .......... است)

درخشندگی یا روشنایی یک رنگ درجه ای از روشنایی آن است که متمایز از درجات روشنی یا تیرگی همان رنگ می باشد .

منظور از خلوص رنگ درجه اشباع یا سیری آن است که آن را در خالص ترین آن نشان می دهد.

زیبایی شناسی و ارزیابی رنگ ها :

۱٫ امپرسیون یا احساس عینی و بصر

۲٫ اکسپرسیون یا هیجان و تاثیر بیانی

.۳٫کنستراکسیون یا ساختمان ( سمبولیک

منظور از امپرسیون رنگ احساس رنگ و مقصود از اکسپرسیون رنگ حالت رنگ است.

به درجات مختلف تاریکی و روشنی یک رنگ ( تونالیته) می گویند .

اختلاف - تقابل و تفاوت مابین ماهیت و حالت های گوناگون رنگ را ( کنتراست ) می گویند .

خصوصیات رنگ ها :

زرد روشنترین و بنفش تیره ترین رنگ دایره رنگی به شمار میرود .

رنگهای گرم و سرد:

رنگ های قرمز و نارنجی وقتی در کنار هم قرار می گیرند بالا ترین درجه گرما را نمایش می دهند .

رنگهای سبز و آبی هم در کنار هم قرار می گیرند سرد ترین رنگ ها را نمایش می دهند .

رنگ های سبز و بنفش در اصطلاح ( ولرم ) نه سرد و نه گرم می گویند .

در یک تابلو از منظره رنگ های بخش جلو باید شادتر - گرمتر - خالص تر و دارای تیرگی و روشنی قوی تر باشد . در مقابل رنگ های دورتر تابلو دارای کنتراست سایه روشن کمتر و رنگهای ملایم و سرد باشد و به جزئیات آن نیز کمتر پرداخته شود.

رنگ ها از نظر ماهیت به دو دسته تقسیم می شوند:

رنگ های کروماتیک :

به رنگ های قرمز - آبی - زرد و ترکیبات آنها گفته می شود .

رنگهای آکروماتیک :

شامل سیاه و سفید و خاکستری حاصل از ترکیب آنها می شود.

این رنگ ها در واقع رنگ نیستند بلکه بیرنگ هستند و آوردن رنگ در ابتدای نام آنها حالت مصطلح دارد .

وقتی رنگ ها در زمینه سفید قرار می گیرند خاموش تر و تیره تر به نظر می آیند و هنگامی که آنها را در زمینه سیاه قرار می دهیم درخشش بیشتری پیدا می کند . و روشن تر دیده می شوند .

از نظر بصری رنگ آبی سبک تر - رنگ قرمز سنگین تر - رنگ زرد نزدیک تر - و رنگ نارنجی بزرگتر و وسیع تر به نظر می آید .

کیاروسکورو :

به تیره روشنی یا جلوه های نور و سایه در نقاشی یا طراحی گفته می شود .

به رنگ های مات و جرم دار ( جسمی ) و به رنگهای شفاف و بدون جرم ( روحی ) گفته می شود . ( گواش رنگ جسمی و آبرنگ رنگ روحی است )

هر یک از فرم ها یا شکل ها دارای ارزش و رنگ هستند که شامل:

مربع : با رنگ قرمز هماهنگی و تناسب دارد و این دو نوع نماد مادیت - سنگینی و صراحت هستند .

مثلث : با رنگ زرد همخوانی دارد و سمبول فکر و اندیشه است .

دایره : با رنگ آبی همخوانی دارد . پس نمادی از عشق و لطافت و احساس و ظرافت است.

ویژگی رنگ ها :

قرمز:

سمبول گرایش های زمینی و دنیوی - عشق - خون - شهادت - پایداری - خشم - غرور - خودخواهی - خطر - جنگجویی - شورش و همرنگ سیاره مریخ ( سیاره سرخ ) است.

آبی :

نماد عرفان و روشنفکری - روح - درون - شکیبایی - فضای بیکران - فروتنی - تحمل و معنویت است .

زرد :

مظهر علم و خرد - اندیشه - آخرت - فهم و دانایی - نور و روشنی - هوشیاری و کوشیاری - کار و حرکت - پادشاهی و سلطنت - خورشید- مهربانی - و مهمان نوازی است .

نارنجی :

نماد جوانی وشادابی - گرما - فعالیت - بلوغ - غرور - نشاط و خود نمایی است .

سفید :

مظهر برف - روز - روشنی - تابناکی - پاکی - بهداشت - صبر - صداقت - معنویت - پرهیز کاری - حرکت - تقوا است.

سبز:

امنیت - امیدواری - رشد - جوانه زدن - تجدید حیات طبیعت - تولد و زندگی - رستاخیز - آرامش - بهار وخوش قلبی است.

بنفش :

برابر تعادل - رنگ ابهام - مرموز - ولرم - خیال انگیز - تنهایی - ترس زیاد و اسرار آمیز است .

سیاه:
نماد جهل - فنا - نا آشنایی - ابهام - تاریکی - نیستی - مرگ - سکون - نادانی - ظلمت - پیچیدگی و محبوس بودن است